[เถรี]

ถาม : สมมติบัญญัติ ถ้าแปลตามอรรถกถา แปลว่าอะไร ?
ตอบ : แปลว่าสิ่งที่สมมติขึ้นมา เขาสมมติขึ้นมาเพื่อให้รู้ว่าอะไรเป็นอะไร ถึงไม่สมมติ..เราก็รู้ แต่เราจะเรียกไม่ถูก

(พระอาจารย์ยกโทรศัพท์มือถือขึ้นมา) นี่เขาสมมติเรียกว่าโทรศัพท์ เราจะสมมติเรียกเป็นอย่างอื่นก็ได้ แต่ถ้าไม่เป็นที่ยอมรับ ไปเรียกว่าชามข้าว คนอื่นก็หาว่าบ้า

เขาสมมติขึ้นมาเพื่อให้รู้ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร แล้วถามว่าเป็นความจริงหรือไม่ ?..เป็นจริง..เป็นจริงโดยสมมติ ถึงได้เรียกว่า สมมติสัจจะ แต่ถ้าหากว่าเป็นจริงโดยธรรม เรียกว่า ปรมัตถสัจจะ

ถ้าเป็นจริงโดยธรรม เราไม่สามารถที่จะเปลี่ยนแปลงได้ อย่างเช่นว่า ทุกสิ่งอนิจจัง ไม่เที่ยงเป็นปกติ ทุกขัง มีความทุกข์เป็นปกติ อนัตตา ไม่สามารถที่จะยึดถือมั่นหมายให้เป็นตัวเป็นตนได้ ท้ายสุดทุกอย่างพังหมดเป็นปกติ อย่างนี้เรียกว่า ปรมัตถสัจจะ คือ เป็นความจริงแท้ ไม่สามารถจะเปลี่ยนแปลงได้

แต่นี่ (ชี้ไปที่โทรศัพท์) ตอนนี้เราเรียกว่ามือถือ ใช่ไหม ? อาจจะเรียกเซลโฟนก็ได้ เรียกโมบายโฟนก็ได้ เปลี่ยนไปเรื่อย
แล้วแต่ว่าคนเขานิยมกันอย่างไร ? จึงเป็นสมมติสัจจะ เป็นจริงโดยสมมติ เปลี่ยนแปลงได้ สมมติเปลี่ยน ก็เปลี่ยนตามไปเรื่อย