[ป้านุช]

ภาคผนวก : พระโรหณะกับพระนาคเสน

ตามความใน “มิลินทปัญหา” สำนวนแปลต่าง ๆ นั้น พระเจ้ามิลินท์ได้เที่ยวท้าทายถามปัญหานักบวชและนักปราชญ์สำนักต่าง ๆ
จนกรุงสาคละของพระองค์ว่างเปล่าจากผู้ทรงปัญญา เนื่องจากสมณพราหมณ์ทั้งหลายที่ไม่สามารถโต้เถียงกับพระองค์ได้
ต่างพากันอพยพออกจากสาคลนครโดยทั่วกัน

เมื่อเหตุการณ์ดังกล่าวปรากฏแก่ทิพยโสตของพระอัสสคุตตเถระ ซึ่งเป็นพระอรหันต์ผู้อาศัยอยู่เชิงเขา ณ รักขิตคูหา
พระเถระเกรงว่าหากยังปล่อยให้พระเจ้ามิลินท์มีพฤติกรรมเช่นนี้ต่อไป พระพุทธศาสนาอาจสิ้นไร้ซึ่งผู้เลื่อมใสศรัทธาและอาจเสื่อมโทรมลงในที่สุด
จึงได้เรียกประชุมพระอรหันต์ทั้งหลายในบริเวณภูเขาเพื่อหาทางแก้ไข ที่ประชุมเห็นชอบให้เชิญมหาเสนเทพบุตรจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
จุติลงมาเป็นผู้แก้ปัญหาพระเจ้ามิลินท์

เมื่อพระอรหันต์ทั้งหลายพากันขึ้นไปพบมหาเสนเทพบุตร พร้อมชี้แจงจุดประสงค์ของคำเชิญให้จุติ มหาเสนเทพบุตรตอบตกลง
และได้ลงมาปฏิสนธิในครรภ์ภรรยาของโสณุตรพราหมณ์ซึ่งเป็นหัวหน้าหมู่บ้าน กชังคลคาม
ในขณะเดียวกัน พระอรหันต์ทั้งหลายได้มอบหมายให้พระโรหณเถระซึ่งมิได้เข้าร่วมประชุม เนื่องจากไปอยู่สุขวิหารด้วยการเข้าฌานที่เขาหิมวันต์
มีหน้าที่รับผิดชอบอบรมมหาเสนเทพบุตรเมื่อมาเกิดในตระกูลพราหมณ์

นับตั้งแต่บัดนั้น พระโรหณะเถระจึงเพียรผ่านหมู่บ้านพราหมณ์ทุกวันเพื่อบิณฑบาต แต่ไม่เคยได้รับอาหารจากบ้านใดเลย นอกจากคำด่าว่าเสียดสี
จนกระทั่ง ๗ ปี ๑๐ เดือนล่วงมา คนในบ้านโสณุตรพราหมณ์จึงกล่าวแก่พระโรหณะว่า “ ขอไปโปรดสัตว์ข้างหน้าเถิด พระคุณท่าน”

เมื่อพระโรหณะเดินผ่านเลยไป ได้เผอิญพบโสณุตรพราหมณ์สวนทางมา โสณุตรพราหมณ์ถามเย้ยว่า “วันนี้ท่านได้อะไรจากบ้านเราหรือไม่”
ซึ่งพระเถระตอบว่า “ได้” พราหมณ์จึงกลับไปถามคนที่บ้านว่าได้ให้อะไรกับพระ ซึ่งคนในบ้านตอบปฏิเสธ
วันต่อไป พราหมณ์จึงรอพบพระโรหณะเพื่อกล่าวหาว่าพระเถรเจ้ามุสา
พระโรหณะตอบกลับด้วยเมตตาว่า
ดูก่อนพราหมณ์ เราไม่เคยได้ยินคำปราศรัย “ขอไปโปรดสัตว์ข้างหน้า”จากบ้านท่านเป็นเวลา ๗ ปี ๑๐ เดือน เพิ่งได้ยินเมื่อวาน จึงกล่าวแก่ท่านว่า เราได้”