[เถรี]

"หลักอิทธิบาทนั้นก็คือ ฉันทะ ต้องยินดีและพอใจที่จะปฏิบัติจริง ๆ ความยินดีและพอใจในการปฏิบัติธรรมนั้นเกิดจาก ๒ สถานด้วยกัน สถานแรกก็คือ ทุกข์จนเข็ด แบบนางปฏาจาราเถรี ผัวก็ตาย ลูกคนโตก็ตาย ลูกคนเล็กก็ตาย ลูกเพิ่งคลอดก็ตาย พ่อแม่และพี่ชายก็ตาย สรุปว่าไม่เหลือใครเลย ปฏิบัติธรรมเป็นพระอรหันต์ในเวลาอันรวดเร็ว เพราะเห็นทุกข์ชัดมาก อีกประการหนึ่ง ก็คือ เห็นคุณประโยชน์ในการปฏิบัติธรรม ว่าจะเกิดคุณต่อตัวเองอย่างไร ก็เลยยินดีและพากเพียรที่จะปฏิบัติไป

ข้อที่ ๒ วิริยะ คือความเพียรในการปฏิบัติ เคยกล่าวไปแล้วว่าพวกเรามักจะเหมือนกับไฟไหม้ฟาง พอถึงเวลาอาตมาเอาไฟจ่อเข้าไปหน่อยหนึ่งก็ไหม้พรึ่บขึ้นมา พอไม่มีคนใส่เชื้อไว้ให้ก็ดับไปในเวลาอันรวดเร็ว ทำอย่างไรที่ความเพียรของเราจะสม่ำเสมอ ก็คือต้องทำให้ได้ผล ถามว่าได้ผลถึงขนาดไหน ? เอาแค่ปีติก็พอ ไม่ต้องถึงฌานหรอก ใครที่ปฏิบัติถึงระดับปีติขึ้นไป จะเริ่มรู้แล้วว่าการปฏิบัติธรรมมีผลจริง ก็จะไม่เบื่อไม่หน่าย ตั้งหน้าตั้งตาทำไป

จิตตะ ความปักมั่น จดจ่ออยู่กับเป้าหมาย จำเป็นต้องเห็นคุณเห็นโทษอย่างชัดเจน เห็นโทษ..กลัวที่จะเป็นอย่างนั้นอีก เห็นคุณ..ต้องการเป็นอย่างนั้นบ้าง ต่างกันนิดเดียว ถ้าหากว่า “อยากจะเป็นแบบนั้น” ก็คือเห็นเขาทำแล้วได้ดี หรือว่า “กลัวจะเป็นอย่างนั้น” ก็คือกลัวจะต้องเกิดทุกข์เกิดโทษแบบนั้นขึ้นมาอีก กำลังใจก็จะปักมั่นอยู่กับเป้าหมายไม่เปลี่ยนแปลงไปไหน

คราวนี้ตัวสุดท้ายที่สำคัญมาก ๆ เลยแต่มักจะโดนลืม คือ วิมังสา เป็นการพิจารณาไตร่ตรองอยู่เสมอ ๆ ว่าเราทำอะไร ? เพื่ออะไร ? ปัจจุบันนี้ทำไปถึงไหน ? เหลือระยะเวลาใกล้ไกลเท่าไร ? ยังตรงต่อเป้าหมายหรือไม่ ? ต้องทบทวนอยู่เสมอ แต่พวกเรามักจะลืม ในเมื่อพวกเรามักจะลืม การปฏิบัติของเราก็ไม่แน่ว่าจะตรงทาง หรือไม่แน่ว่าทำแล้วจะเห็นผล

หลายท่านก็เลยกลายเป็นคนขยัน เช้าบ้างเย็นบ้าง ทำทุกวัน แต่ลืมไปว่าอย่างดีเราก็นั่งได้ประมาณ ๑ ชั่วโมง แล้วกำลังใจมีคุณภาพถึงครึ่งชั่วโมงหรือเปล่าก็ไม่รู้ อีก ๒๓ ชั่วโมงเราก็ไหลตามกิเลสไปตลอด แล้วจะให้เกิดความก้าวหน้าในการปฏิบัติได้อย่างไร เพราะว่าสิ่งที่เราทำเป็นสิ่งที่ไม่คุ้มกับสิ่งที่เราเสียไป ก็คือกำลังใจเสียวันละ ๒๓ ชั่วโมง แต่กำลังใจดีมีวันละชั่วโมงเดียว ชดเชยกันไม่ได้ ทดแทนกันไม่ได้"