ประวัติวัดพระพุทธบาทตะเมาะ
(คัดลอกจากหนังสือประวัติครูบาชัยยะวงศา ถ่ายทอดโดย สิริวฑฺฒโน ภิกขุ )
ครูบาชัยยะวงศาพัฒนา วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม เล่าให้ฟังว่า วัดพระพุทธบาทตะเมาะ เป็นวัดเก่าแก่ที่มีความสำคัญมาตั้งแต่อดีตกาลเพราะเป็นสถานที่ ที่พระพุทธเจ้า ๔ พระองค์แห่งกัปนี้ คือพระพุทธเจ้ากกุสันโธ พระพุทธเจ้าโกนาคม พระพุทธเจ้ากัสสปะ และพระพุทธเจ้าสมณโคดม เคยเสด็จมาโปรดเวไนยสัตว์ และประทับรอยพระพุทธบาทไว้ นอกจากนั้นยังมีพุทธสาวกอีกหลายองค์มาปฏิบัติธรรมและบรรลุธรรม ณ สถานที่แห่งนี้
ภายในวัดยังมีสถานที่ศักดิ์สิทธิ์หลายแห่ง เช่นรอยพระบาทของพระพุทธเจ้า ๔ พระองค์ แท่นหินที่พระพุทธเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ประทับไสยาสน์
รอยพระบาทของพระสาวกซึ่งเป็นพุทธอุปัฏฐากของพระพุทธเจ้ากกุสันโธ รอยพระบาทของพระฤๅษีที่สำเร็จเป็นพระอรหันต์ฯลฯ
ที่วัดพระพุทธบาทตะเมาะแห่งนี้ เคยเป็นที่ปฏิบัติธรรมของพระฤๅษี ๒ องค์ซึ่งต่อมาบวชเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา และปฏิบัติธรรมจนบรรลุเป็นพระอรหันต์ สถานที่นิพพานของท่านอยู่บนแท่นหินภายในวัด พระสรีระของท่านทั้งสองยังไม่ได้ประชุมเพลิง
พระอินทร์ได้อัญเชิญพระสรีระขององค์หนึ่งไปไว้บนยอดเขาตะเมาะ ส่วนอีกองค์หนึ่งไว้ที่ยอดเขาดอยเกิ้งเพื่อรอพระศรีอริยะเมตไตรยมาประชุมเพลิงด้วยพระองค์เอง บารมีของท่านทั้งสองยังคุ้มครองสถานที่แห่งนี้ ให้ผู้มุ่งหวังปฏิบัติธรรมได้รับความสงบสุข(ชาวบ้านมักเห็นแสงไฟดวงกลมวิ่งไปมาระหว่างยอดเขาทั้งสองเสมอ)