[เถรี]

คนที่ทำในเรื่องของสมาธิภาวนา ไม่เจอประเภทใดก็ประเภทหนึ่งใน ๕ อย่างนี้ เขาเรียกกันว่า ปีติ ส่วนอารมณ์ใจอีกส่วนหนึ่งนั้น จะเป็นสิ่งที่มาก่อกวนเราอยู่เสมอ ได้แก่นิวรณ์ ๕ ประการ ซึ่งเป็นธรรมในการกั้นเราไม่ให้เข้าสู่ความดี สิ่งที่จะดีหรือชั่วก็ตามพระพุทธเจ้าท่านเรียก ธรรมทั้งหมด ก็คือ การปรากฏขึ้นตามธรรมดาตามธรรมชาติของมัน

นิวรณ์ที่กั้นเราจากความดีก็ประกอบด้วยกามฉันทะ ความพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และธรรมารมณ์ เป็นต้น พยาบาท ความโกรธเกลียดอาฆาตแค้นผู้อื่นเขา คิดจะจองล้างจองผลาญ คิดจะทำร้ายเขา ถีนมิทธะ ความง่วงเหงาหาวนอน ชวนให้ขี้เกียจปฏิบัติ คิดว่าพรุ่งนี้ก่อนเถอะ คิดว่าคืนนี้ก่อนเถอะ อุทธัจจะกุกกุจจะ คือความฟุ้งซ่านไปในอารมณ์อื่น ๆ หงุดหงิดรำคาญในใจตนเอง จากแรงกระทบต่าง ๆ ท้ายสุดวิจิกิจฉา ความลังเลสงสัยในผลการปฏิบัติ ว่าจะมีขึ้นแก่เราจริงหรือไม่ อย่างไร

นิวรณ์ทั้ง ๕ นี้เป็นอุปสรรคกีดขวางกั้นไม่ให้เราก้าวเข้าสู่สมาธิที่สูงขึ้น ถ้าสมาธิไม่สูงพอ กำลังในการตัดกิเลสก็จะไม่มี ดังนั้นในการที่จะตัดกิเลสนั้นท่านทั้งหลายจะต้องทำสมาธิให้ทรงตัวให้ได้ ต่ำสุดต้องได้ปฐมฌานขึ้นไป เพราะว่าปฐมฌานนั้นมีกำลังในการตัดกิเลสบางตัวได้แล้ว โดยเฉพาะกิเลสใหญ่ในสังโยชน์ คือ สักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา สีลัพพตปรามาส

สักกายทิฏฐิคือเห็นว่าตัวเราเป็นของเรา แต่ถ้าอารมณ์มันทรงตัว มันนิ่งจริง ๆ พิจารณาภายในตามนัยแห่งวิปัสสนาญาณแล้ว ก็จะเห็นว่าสภาพร่างกายนี้จริง ๆ ไม่มีอะไรเป็นเรา เป็นของเรา มันเป็นเพียงธาตุ ๔ คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม ที่มารวมประชุมกันเพื่อให้เราได้อาศัยชั่วครั้งชั่วคราวเท่านั้น ถึงเวลาก็เสื่อมสลายตายพังไปตามสภาพของมัน ในเมื่อเป็นดังนั้น เรายังมีความปรารถนาในการเกิดอีกหรือไม่ แต่ละวันเมื่อภาวนาจนอารมณ์ใจทรงตัวแล้ว ให้ถอนกำลังใจออกมาเพื่อใช้ในการพิจารณาธรรมต่อไป