[สุธรรม]

มัคคุเทศก์มิงค์เป็นผู้นำชมสถานที่

พวกเราลงจากรถโดยมีน้องมิงค์ตรงไปที่ห้องขายตั๋ว ที่เหลือจึงนั่งรอจนได้บัตรเข้าชม ตกลงว่าพระไม่ต้องจ่ายตามเคย เดินเข้าไปได้ไม่กี่ก้าวก็เป็นลานกว้าง มีอาคารหลักเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก ๓ ชั้น อยู่สามหลัง รายล้อมสนามกว้างเป็นรูปตัวยู (U) ที่เหลืออีก ๒ หลังเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็กหลังไม่ใหญ่นัก อาคาร ๒ หลังเล็กนี้มุงสังกะสีคล้ายลอนกระเบื้องแบน ๆ สีบานเย็น รอบ ๆ สนามมีต้นไม้ใหญ่ค่อนข้างมาก หลัก ๆ ก็มีต้นมะพร้าว ซึ่งน่าจะอายุถึง ๕๐ ปี ลั่นทม กากะทิง สารภี มะม่วง ขนุน พวกนี้น่าจะปลูกทีหลังห่างกันนาน เพราะถึงแม้จะต้นโตแล้วแต่อายุยังไม่ได้ครึ่งหนึ่งของมะพร้าว ส่วนที่เคยเป็นสนามก็ถูกจัดเป็นสวนหย่อม ปูอิฐ ปลูกหญ้า ปลูกต้นไม้ ส่วนที่อยู่ตรงหน้าของเราใต้ต้นลั่นทมคือหลุมศพสีขาวเรียงเป็นตับ นับได้ถึง ๑๔ หลุม...

"นี่คือพิพิธภัณฑ์ตวลสะแลงที่ลือชื่อ ก่อนนี้เป็นโรงเรียนมัธยมตวลสวายเพรย พอปี ๒๕๑๘ ผู้นำเขมรแดงก็ดัดแปลงที่เป็นที่คุมขัง ตั้งชื่อว่า S.21 ย่อมาจาก Security office 21 จับเอาบรรดาพระภิกษุ นายแพทย์ ครู วิศวกร ช่างเทคนิค นักศึกษา และพนักงานบริษัทต่าง ๆ ที่ต่อต้านรัฐบาลเขมรแดงมากักขังและทรมาน จนถึงแก่ความตายไปมากมาย ประมาณกันว่ามีคุกแบบนี้ทั่วประเทศ ๑๕๐ แห่ง เฉพาะที่นี่แห่งเดียวมีคนถูกทรมานตายไปกว่า ๒๐,๐๐๐ คน" มัคคุเทศก์มิงค์บรรยายแบบผู้เชี่ยวชาญ แต่พออาตมาเหลือบไปดูป้ายขนาดใหญ่ที่ตั้งเอาไว้ ก็ได้ข้อมูลเดียวกันหมด จึงแอบชี้มือพยักหน้าให้ อีกฝ่ายยิ้มเขิน ๆ แต่ก็ทำหน้าที่ต่อไปอย่างคล่องแคล่ว...