กายทำงานทางโลก แต่จิตทำงานทางธรรม


ขอให้มั่นใจในธรรมที่ปฏิบัติอยู่ เดินมรรคด้วยจิตอย่างไม่หยุดยั้ง ร่างกายจักทำอะไรอยู่ก็ตาม
จงกำหนดจิตให้อยู่ในอารมณ์พระกรรมฐานตลอดเวลา จักเป็นสมถะหรือวิปัสสนาก็ได้

จงกำหนดรู้อยู่ให้เกิดความเคยชินอยู่เสมอ
เผลอบ้าง ฟุ้งซ่านบ้าง มันก็ต้องมีอยู่เป็นของธรรมดา
อย่าเพิ่งตำหนิตนว่าเลว จักทำให้จิตเสียกำลังใจ
เผลอบ้าง ฟุ้งบ้าง ง่วงนอนบ้าง ก็ลงตัวธรรมดา

ตั้งใจใหม่เมื่อระลึกได้
วาระหลังต่อสู้กับอารมณ์ใหม่ ทำบ่อย ๆ ก็เหมือนตักน้ำใส่ตุ่ม
เก็บเล็กเก็บน้อยทำให้น้ำเต็มตุ่มได้ฉันใด
การปฏิบัติธรรมก็สามารถเป็นสันตติเต็มจิตได้ฉันนั้น

แต่ควรจักระมัดระวังอารมณ์โมหะ โทสะ ราคะ ระงับเข้าไว้ไม่ให้มันมีกำลังแรงกล้า
ความร้อนจากแสงอาทิตย์ทำให้น้ำในตุ่มเหือดแห้งได้ฉันใด
ไฟอารมณ์ก็สามารถทำจิตให้แห้งจากความดีได้ฉันนั้น

ขึ้นชื่อว่าความร้อนใจ พยายามระงับให้มันดับไปให้เร็วที่สุดเท่าที่จักเร็วได้
ให้กระทำตามขั้นตอนที่ให้ไว้ แยกแยะอารมณ์ให้ถูกต้องก็แล้วกัน

พักผ่อนร่างกายเสียบ้าง หากตรากตรำเกินไปร่างกายเพลีย จิตก็จักทรงสติให้สมบูรณ์ได้ยาก
อย่าลืมพวกเจ้ายังไม่ใช่พระอรหันต์ จึงจักทรงอารมณ์สังขารุเบกขาญาณได้อย่างทรงตัว


พระอรหันต์ แม้แต่ตถาคตเองยังต้องหาเวลาให้ร่างกายได้พักผ่อน ด้วยอยู่สุขวิหารหรือนิโรธสมาบัติ
พวกเจ้าต้องศึกษาตัวนี้เอาไว้ด้วย การเบียดเบียนร่างกายมากเกินไป ก็เป็นอัตตกิลมถานุโยคไม่พึงทำ


สาเหตุมาจากเจ้าพักผ่อนไม่เพียงพอ การทำงานจักเป็นทางธรรมหรือทางโลกก็ตาม
ต้องดูกำลังของร่างกายไว้ด้วย เพราะพวกเจ้ายังมีร่างกาย
ร่างกายเป็นของโลก โลกมีเวลา เจ้าก็ควรมีเวลาให้ร่างกายด้วย หาตัวพอดีเหมาะสมของร่างกายในแต่ละสถานการณ์ให้พบ
คือหาธรรมปัจจุบัน อันเป็นมัชฌิมาของร่างกายและของจิตในขณะนั้นให้พบ
และทำให้ได้ตามนั้น ก็จัดได้ว่าเดินสายกลางได้อย่างถูกต้องแท้จริง

ขณะเจริญพระกรรมฐาน หากพิจารณาไป จิตเครียดขึ้นมา
ก็จงวางอารมณ์พิจารณา เปลี่ยนมาเป็นกำหนดรู้ลมหายใจเข้าออก
กำหนดภาพพระเป็นกสิณนิมิตแทนการเห็นอทิสมานกายอยู่เบื้องหน้าพระบนพระนิพพาน

จงทำจิตให้เป็นสุขผ่องใส เพราะอยู่ต่อหน้าพระจอมไตรองค์ใดองค์หนึ่งก็ได้
กำหนดรู้ไว้ แม้ร่างกายจักตายไปในขณะนั้น จิตก็ย่อมเข้าสู่พระนิพพานแน่นอน

อย่าลืม เวลาใดที่กำหนดภาพพระนิพพานอยู่
เวลานั้นจิตไม่ห่วงร่างกาย ลืมความคิดถึงร่างกายในชั่วขณะนั้น ๆ

ขอให้สังเกตอารมณ์ของจิต
จักเกาะติดหรือคิดถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้แค่อย่างเดียวในขณะจิตนั้น ๆ

แต่เนื่องจากขณะจิตหนึ่งนั้นเร็วมาก
แค่พุทไม่ทันโธ บุคคลผู้มีความประมาทก็ตั้งสติกำหนดรู้ขณะจิตหนึ่งนั้นไม่ทัน

การปล่อยอารมณ์ฟุ้งซ่านถึงเรื่องโน้นเรื่องนี้ จึงรู้สึกว่ามันปะติดปะต่อกันเป็นเรื่องเป็นราว
จนดูเป็นที่ผันผวนของอารมณ์ยิ่งนัก นี่ก็เป็นสันตติ
เพราะแยกขณะจิตหนึ่ง ๆ นั้นไม่ออก

เรื่องราวทั้งหมดจึงประดังประเดเข้ามาเสมือนกระแสน้ำเชี่ยวที่ไหลติด ๆ กันมา
สติไม่ทันกำหนดรู้ ก็แยกเหตุที่เกิดขึ้นกับอารมณ์ในขณะนั้นไม่ถูก
ยิ่งใจร้อน ก็ยิ่งไหวหวั่นไปกับเหตุที่เกิดขึ้นมาก
แต่ถ้าหากใจเย็น มีสติสัมปชัญญะ กำหนดรู้อารมณ์ที่เข้ามากระทบจิตในขณะจิตหนึ่ง ๆ

การกำหนดรู้ก็จักดึงเหตุที่เข้ามากระทบจิตให้ช้าลง
จนสามารถรู้ได้ว่าในขณะจิตหนึ่ง ๆ นั้นจิตกำลังเสวยอารมณ์อะไร