กระดานสนทนาวัดท่าขนุน

กระดานสนทนาวัดท่าขนุน (https://www.watthakhanun.com/webboard/index.php)

- - พลัดจากฌาน (https://www.watthakhanun.com/webboard/showthread.php?t=7070)

พลัดจากฌาน

ถาม : เวลานั่งสมาธิไปนาน ๆ เหมือนจะหลับแต่ก็ไม่หลับ แล้วเวลาสะดุ้ง หัวใจจะเต้นแรง ?
ตอบ : อันนั้นเขาเรียกว่า พลัดจากฌาน คือกำลังใจจะเริ่มเป็นปฐมฌานแล้ว คำว่าฌาน คือความเคยชินของคำภาวนา จะมีอยู่ ๔ ระดับ ๘ ขั้น เขาเรียกว่าปฐมฌาน ความเคยชินขั้นที่ ๑ ไล่ไปจนถึงความเคยชินขั้นที่ ๘ แต่จริง ๆ แล้ว ๔,๕,๖,๗,๘ นั้นกำลังเท่ากัน เพียงแต่ว่า ๕,๖,๗,๘ เปลี่ยนวิธีคิดเท่านั้น

คราวนี้ขั้นที่ ๑ ที่เรียกว่าปฐมฌาน ถ้ากำลังใจหยาบนิดหนึ่ง สติจะตามไม่ทัน พอสติตามไม่ทันเริ่มเกาะติดได้ก็จะหลุด จะวูบเหมือนกับเราสะดุ้ง ลักษณะนั้นเขาเรียกว่าพลัดจากฌาน พอสะดุ้งเสร็จหัวใจจะเต้นแรง บางทีก็เหมือนกับตกใจ เหมือนกับตกจากที่สูง อันนั้นเป็นอาการที่พลัดจากฌาน ถึงเวลาให้เราเอาใจจดจ่ออยู่กับลมหายใจเข้าออกให้มั่นคงกว่านั้น ตามรู้ให้มั่นคงกว่านั้น ถึงเวลาก้าวข้ามไปได้ ต่อไปก็จะไม่เป็นอีก ถ้ายังก้าวข้ามไม่ได้เดี๋ยวก็พลัดอยู่เรื่อย ๆ ก็จะวูบอยู่เรื่อย ๆ

ถาม : แต่เหมือนคล้าย ๆ จะหลับ ?
ตอบ : ก็คล้าย ๆ อย่างนั้น เพราะว่าสติจะเริ่มขาดตามไม่ทัน พอสติขาดพลัดจากฌาน วูบมาเราก็เลยสะดุ้ง หรือไม่บางทีก็หวิวเหมือนกับตกจากที่สูง

ถาม : แล้วต้องทำอย่างไร เพราะว่าทำได้แค่นี้ แล้วก็เป็นอย่างนี้เรื่อย ๆ ?
ตอบ : บอกแล้วว่า ให้สติอยู่กับลมหายใจเข้าออกให้มั่นคงกว่านั้น ให้จดจ่ออยู่แค่นี้ แค่ลมหายใจเข้าออกเฉพาะหน้า สังเกตว่าตอนนั้นถ้าเราเผลอเมื่อไรจะเป็นทุกที เพราะฉะนั้น..ห้ามเผลอ ถ้าข้ามไปได้แล้วจะไม่เป็นอีก ข้ามไปแล้วเหมือนคนเคยเข้าประตูไปทางด้านนั้น รู้ว่าประตูนั้นเข้าได้ ถึงเวลาก็ตรงไปเลย พยายามหน่อย..เริ่มดีแล้ว

พอได้ปฐมฌานแล้วตียาวเลย ตั้งใจดูในเรื่องของความเคารพในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ให้จริงจัง ไม่ล่วงเกินด้วยกาย วาจา ใจ ทั้งต่อหน้าและลับหลัง ตั้งใจดูเรื่องศีลให้บริสุทธิ์ อย่าทำให้ศีลขาดด้วยตัวเอง อย่ายุให้คนอื่นเขาทำ อย่ายินดีเมื่อคนอื่นเขาทำ แล้วก็ตั้งใจว่าถ้าตายจะไปพระนิพพาน กำลังของปฐมฌานเพียงพอที่จะตัดกิเลสหยาบขั้นต้น เพื่อความเป็นพระโสดาบันหรือพระสกิทาคามีได้ ถ้าได้ปฐมฌานนี่สบาย ยึดหัวหาดได้ส่วนหนึ่งแล้ว ตั้งหน้าตั้งตาลุยตรงอารมณ์พระโสดาบัน พระสกิทาคามีไปเลย

สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนพฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๕